De islam begrijpen

De islam begrijpen

Of beter gezegd, waarom we er niets van begrijpen,

Recensie (WegWijs juli/augustus 2022, jaargang 76, nr. 4)

Ten grondslag aan De islam begrijpen ligt een lezing die Adrien Candiard in Parijs hield, enkele dagen na de zes gelijktijdige aanslagen op de avond van 13 november 2015. De lezing stond al gepland en had de aanslagen ook niet als onderwerp. Maar de gebeurtenissen benadrukten het belang om iets van de islam te begrijpen. De lezing is daarom uitgewerkt tot een boekje van drie hoofdstukken.

 Candiard is een historicus, die toetrad tot de orde van de Dominicanen. Hij studeerde theologie en Arabisch en heeft een master in islamstudies.
De islam begrijpen leest als een genuanceerd essay. Candiard begint met het weerleggen van twee misverstanden die het begrip van de islam in de weg staan. Het eerste misverstand is dat alles wat moslims denken en doen verklaard kan worden vanuit de islam. De islam is echter zeer divers en moslims zijn dat ook. Er zijn slechts een handvol geloofspunten waarover alle moslims het eens zijn. Zij worden daarnaast niet alleen beïnvloed door hun geloof maar ook door het land en de cultuur waarin zij leven en door de plaats die zij zelf innemen in de maatschappij.
Het tweede misverstand is dat zaken als terrorisme en IS niets te maken hebben met de Islam, maar geheel verklaard kunnen worden vanuit sociale ongelijkheid, westerse politiek en het kolonialisme in het verleden. Nietzsche en Wagner waren geen nazi’s maar hun nalatenschap kon wel makkelijker ingepast worden in de nazi-ideologie dan de filosofie van Kant en de muziek van Bach. Die vergelijking is ook van toepassing op de verhouding tussen de islam en het moslim terrorisme.

Candiard behandelt het gecompliceerde conflict tussen de sjiieten en de soennieten. Ook bespreekt hij enkele nieuwere stromingen binnen de islam. Opvallend is dat er eeuwenlang een vrij tolerante traditionele islam heeft bestaan. Vanaf de negentiende eeuw kreeg men meer contact met de welvarender en machtiger westerse wereld. Als reactie daarop ontstonden er hervormingsbewegingen die de islam meer westers en seculier wilden maken of juist terug wilden naar de bron van de islam. Deze laatste stromingen konden vervolgens een voedingsbodem worden voor terreur en dictatuur. Maar ook hier is de werkelijkheid genuanceerd. Het salafisme is een nieuwere stroming die ernaar streeft precies zo te leven zoals Mohammed dat deed. Salafisten construeren een islam zoals die er volgens hen oorspronkelijk uit zou hebben gezien en zijn van mening dat deze islam de enige echte islam is. Het salafisme wordt vaak als een gevaarlijke beweging gezien die de politieke islam wil uitbreiden. En inderdaad komt al het hedendaagse jihadisme voort uit het salafisme. Toch is het grootste deel van de aanhangers van deze stroming vredelievend en naar binnen gericht, en helemaal niet geïnteresseerd in politieke macht.
De islam begrijpen is geen makkelijk leesbaar boek, maar geeft zeker meer inzicht in de werkelijkheid van de Islam.

Ria Kuijper