Recensie (WegWijs november/december 2011, jaargang 65, nr. 6)
Het is altijd verleidelijk voorspellingen te doen of ervan te horen/lezen. Dat is wat mij betreft zeker het geval als het over het christendom gaat. McGrath is iemand van zulke voorspellingen. Eens in de zoveel tijd doet hij een uitspraak over de toekomst van het christendom of het protestantisme die het (christelijke) nieuws haalt. Nu vult hij er een heel boek mee.
Voordat je een zinnige voorspelling kunt doen, moet je idee hebben van hoe het ervoor staat. Daarom besteedt de auteur veel tijd aan het verleden. Wat is er in de afgelopen honderd jaar allemaal aan ingrijpends gebeurd dat invloed op het christendom heeft gehad? Hoe heeft het christendom zich in de laatste decennia ontwikkeld? Welke nieuwe vormen van kerk-zijn zijn in de afgelopen jaren opgekomen? Dit staat in de eerste drie hoofdstukken.
Tot zover verleden en heden. Nu kan het echt over de toekomst gaan: welke verschijnselen, welke vraagstukken gaan de toekomst van het christendom vormen? De twee belangrijkste punten van McGraths beschouwing zijn (hoofdstuk 4-6):
1. Het zwaartepunt van het christendom (qua aantallen, invloed en relevantie) zal nog verder verschuiven dan al het geval is, van Europa naar Afrika, Azië en Zuid-Amerika.
2. De tijd van de grote protestantse denominaties (anglicanen, methodisten, PKN etc.) is voorbij, de meeste toekomst hebben rooms-katholicisme, pinksterbeweging, evangelicalisme en oosterse orthodoxie.
Punt 1 verrast niet: zelfs een blinde kan tasten dat het westerse christendom verbrokkelt. Punt 2 is gewaagder (en confronterender). Het verbaast niet zozeer dat McGrath vermoedt dat de grote volkskerken in het Westen op sterven na dood zijn. Ook dat zie je gebeuren.
Interessanter is de vraag hoe hij beargumenteert dat de vier genoemde stromingen binnen het christendom wel toekomst hebben.
Bij het rooms-katholicisme is het de gestage groei, de ongekend wijde verspreiding van het geloof en de capaciteit tot aanpassing en verandering als dat nodig is. Bij depinksterbeweging komt de wind in de zeilen door het accent op de ‘directe, onmiddellijke ervaring van God’, in plaats van de droge en verstandelijke benadering van andere christelijke groepen en door ‘taal en vormen van communicatie’ die bij de cultuur aansluiten. Wat betreft het evangelicalisme komt McGrath niet met een echte verklaring. Het laat zich echter denken dat het hier gaat om vergelijkbare stimulansen voor groei en toekomst als bij de pinksterbeweging. De oosterse orthodoxie ten slotte vindt haar kracht in ‘de enorm belangrijke rol die ze speelt in het bewaren van de etnische identiteit’ van veel volken, maar kan in de toekomst ook groeien door bekering, met name vanuit het evangelicalisme.
Je gaat niet direct juichen van zo’n boek, als protestant (dan wel niet van een grote denominatie, maar toch van een denominatie) in Europa. Maar alleen somberen is ook niet nodig. Om te beginnen: Gods kerk groeit wereldwijd nog steeds. En heeft het zwaartepunt van het christendom zich niet altijd verplaatst? De gloriedagen van het westerse protestantisme zijn gewoonweg over. Een goede reden om nederig te worden…
Michiel Louter