Galaten

Het goed recht van gelovige Kelten
(Commentaar op het nieuwe testament)

Recensie (WegWijs mei/juni 2007, jaargang 61, nr. 4)

Onlangs kwam ik het volgende citaat tegen op internet: ‘De door mij voorgestane opvatting is wel de “heilshistorische benadering’’ genoemd, een wijze van theologiseren zoals deze bedreven is door bijvoorbeeld George Eldon Ladd en in Nederland door Herman Ridderbos en momenteel de beste Nederlandse vertegenwoordiger vindt in Jakob van Bruggen.’(1) De evangelische theoloog drs. Gijs van den Brink schreef dit in een artikel over het gezag van de Bijbel en het doet goed om zo’n opmerking te lezen van de redacteur van de Studiebijbel. Hij legt vervolgens uit dat in zo’n benadering de Bijbel als boek heel belangrijk is. Wie God zoekt in de natuur, of in zijn eigen hart, heeft geen boek nodig.
Het is een citaat uit 2001; de schrijver heeft dus veel boeken van prof. dr. J. van Bruggen kunnen lezen, maar zijn commentaar op Galaten niet. Juist de brief aan de Galaten lijkt aandacht te hebben voor het heilshistorische moment. Moeten gelovig geworden Galaten de wet van Mozes onderhouden? In een mooi beeld zegt Van Bruggen dan dat je als de zon schijnt je jas niet hoeft te verbranden. Dat is nog wat anders dan er een aantrekken (p. 113). Daarmee maakt hij het verschil duidelijk tussen gelovig geworden joden en heidenen ten opzichte van de wet.
Intussen is de positie van christenen ten opzichte van de oudtestamentische wet van God een heel modern thema. Voor veel christenen heeft de wet afgedaan: moet je die nog wel in de kerkdienst lezen? Een commentaar gaat niet over dit soort zaken. Toch wijst Van Bruggen erop dat het in het slot van Galaten niet gaat om een alternatief voor de mozaïsche wet, maar om een herinterpretatie, zie ook Matteüs 5:17-48. Dat is de waarde van dit boek (en van andere goede bijbelcommentaren). Het scherpt je aandacht voor de tekst van Paulus, het Woord van God.
Een bijbelcommentaar moet je ook zo lezen. Het heeft zijn waarde in de beperking tot lezen wat er staat. De verdere concretisering mag je zelf maken als mondige christen (een aanduiding uit de brief aan de Galaten). Tijdens zijn colleges wees Van Bruggen er zelf ook vaak op dat dit net zo goed geldt van de bijbeluitleg zelf. Begin eerst maar zelf te lezen en opnieuw te lezen. Je eigen idee kun je dan daarna vergelijken met wat hij de geschiedenis van de exegese noemde. Wat anderen geschreven hebben, kan je helpen in de correctie of verdieping van je eigen conclusies.
Ik denk dat dit voor bijbelstudie in de gemeente ook belangrijk is. Eerst zelf aan het werk en er daarbij voor oppassen dat je jezelf en de anderen niet voor de voeten loopt met al te snelle conclusies en toepassingen. Daarbij kan, voor de brief aan de Galaten, dit boek je wel verder helpen. Volgens de opzet van de serie is de hoofdtekst geschreven voor iedereen en vindt de discussie met andere uitleggers zijn plek in de kleine letters. Het boek is een mooie bijdrage aan de geschiedenis van de exegese van Galaten.

Jan Kuiper