Herziene Statenvertaling

Recensie (WegWijs januari / februari 2011, jaargang 65, nr. 1)

Op 4 december 2010 werd na jaren van arbeid de Herziene Statenvertaling (HSV) gepresenteerd. Na een afwisselende presentatie ging ik opgetogen en vol nieuwsgierigheid naar huis. Ik had namelijk een exemplaar van een nieuwe bijbelvertaling in mijn tas. Wat wil een vertaler nog meer?!
Het initiatief tot de HSV werd niet door iedereen toegejuicht. Toch waren er belangrijke redenen voor herziening:
1 Het Nederlands van de Statenvertaling (SV) is vier eeuwen na dato sterk verouderd.
2 Sinds de zeventiende eeuw is er meer bekend over de brontalen van de Bijbel. Van woorden waarover de Statenvertalers bijvoorbeeld in het duister tastten, is de betekenis nu duidelijk.
3 Toegenomen kennis over de betrouwbaarheid van verschillende teksttradities van de bijbeltekst vraagt soms om andere vertaalkeuzes dan die van de SV.

Een eerste kennismaking met de vertaling maakt me enthousiast. De taal is hedendaags, terwijl die tegelijk meer voeling houdt met de brontaal dan met name de NBV: het eigen karakter van het Hebreeuws en Grieks klinkt door de vertaling heen. Een voorbeeld: ‘Dan zullen wij de offers van onze lippen nakomen’ (Hos. 14:3c). In de NBV staat: ‘Als offer brengen wij u oprechte woorden.’ De prachtige beeldspraak is in de HSV meer behouden gebleven, nog met soepel Nederlands ook. In de NBV is de beeldspraak voor de lezer wat meer uitgelegd, door ‘oprechte woorden’ in plaats van ‘lippen’.
De HSV geeft zich minder vrijheid om lastige dingen uit de grondtekst duidelijk te maken, bijvoorbeeld met behulp van extra uitleggende Nederlandse woorden. Dit zorgt er wel voor dat de lezer zelf meer te doen en te denken heeft. Een goed voorbeeld is Psalm 19:2-3: ‘De hemel vertelt Gods eer, het gewelf verkondigt het werk van Zijn handen. [3] De ene dag spreekt overvloedig tot de andere, de ene nacht geeft kennis door aan de andere.’ Waarover ‘spreekt’ de dag en ‘geeft de nacht kennis door’, zoals vers 3 zegt? De HSV heeft dit impliciet gelaten. De NBV voegt hier ‘het’ toe, zodat voor de lezer nog duidelijker is dat ‘de dag spreekt’ over ‘Gods eer’ en ‘het werk van zijn handen’ uit vers 2.

Lezen en begrijpen van de HSV vraagt vermoedelijk iets meer inspanning en uitleg dan bij de NBV. Het taalgebruik van de HSV heeft meer verwantschap met de grondtaal en dat maakt de bijbelteksten, hoewel in hedendaags Nederlands, soms lastig.
Het begrijpen van de bijbelse boodschap is bij de HSV echter wellicht wel beter gewaarborgd, al is een oordeel nog vroeg. Want doordat de HSV dichter bij de grondtekst blijft, is die minder dan de NBV een uitleggende vertaling. Dit zorgt ervoor dat de precieze grondtekst voor de lezer duidelijker wordt en de vraag wat de bijbeltekst wil zeggen meer aan de lezer wordt overgelaten.
Ik juich dat toe. Niet alleen als vertaler en liefhebber van de bijbelse talen, maar vooral omdat ik meen dat de lezer een helder zicht moet krijgen op wat er oorspronkelijk stond. Daar mag de vertaling dan lastiger van worden, maar daarvoor zijn er naslagwerken, bijbelverklaringen, exegeten en dominees. Daarom pleit ik ook van harte voor acceptatie en daadwerkelijk gebruik van de HSV in onze kerken, naast de andere al geaccepteerde vertalingen.
NB: tot mijn spijt gebruikt de HSV ook ‘beproeving’ en ‘verzoeking’, zie Tittel & jota, p. 20.

Michiel Louter