Huis van de Vrijmaking

75 jaar gereformeerd-vrijgemaakt leven in beeld en woord.

Recensie (WegWijs mei / juni 2020, jaargang 74, nr. 3)

Huis van de Vrijmaking

Het jaar 2020 is een bijzonder jaar. Dit jaar staat in het teken van 75 jaar bevrijding - driekwart eeuw vrijheid. Tegelijk is dit jaar de herdenking van eveneens 75 jaar Vrijmaking. In augustus 1944 maakten een aantal gereformeerde kerken zich vrij van het zogenoemde synodale juk.

Ter gelegenheid van deze herdenking is George Harinck met een boek gekomen: Het huis van de Vrijmaking. Het is een metafoor waar de hoogleraar zich makkelijk in beweegt: het vrijgemaakte huis. Of eigenlijk: het vrijgemaakte appartement, onderdeel van het gereformeerde huis, waar ook de Nederlands-Gereformeerden woonruimte hebben.
Want dat is het punt waar de vrijgemaakte kerken momenteel staan: vlak voor de hereniging met de “buitenverbanders”: de andere vrijgemaakte gelovigen, die halverwege en eind jaren zestig uit het vrijgemaakte woonhuis waren gezet. Die scheuring wordt binnen enkele jaren ongedaan gemaakt. Ter voorbereiding op deze verzoening wordt ook de geschiedenis van en met de Nederlands-Gereformeerde kerk besproken in het boek van Harinck.

75 jaar Vrijmaking. Dat wordt door de directeur van het het Archief- en DocumentatieCentrum (ADC) in even zovele lemma’s uitgebeeld. 75 trefwoorden die de geschiedenis van de vrijgemaakte en Nederlands-Gereformeerde geschiedenis behandelen met een foto en een begeleidende tekst. Het is geen geïsoleerde kerkgeschiedenis geworden: de betrokkenheid op de samenleving en de wereld komt óók ter sprake.
Want de gereformeerden kennen hun maatschappelijke taak. Literatuur wordt besproken, net als de nationale politiek en de verhoudingen met bijvoorbeeld het apartheidsregime in Zuid-Afrika van de jaren 80. Ook evangelisatie en zending komen ter sprake.
De foto’s in het boek zijn aangeleverd via verschillende bronnen. Natuurlijk kon Harinck putten uit de documentatie van de Vrije Universiteit in Amsterdam en de Theologische Universiteit in Kampen. Maar ook particulieren als Ria Borkent, Hans Werkman, Carel Schutte en Ada de Meij leverden afbeeldingen aan.

De 75 onderwerpen worden afgewisseld met interviews van kerkmensen. Deze vraaggesprekken zijn gemaakt door predikant Maarten Boersema van de GKv van Leiden, die ook de portretfoto’s bij deze artikelen voor zijn rekening heeft genomen.
Harinck bewaart zichzelf voor een uitgebreide kerkelijke beschouwing over de afgelopen 75 jaar. Wel spreekt de hoop uit het boek, op een goede hernieuwde verhouding tussen de twee gereformeerde kerkgenootschappen. Tijdens de Generale Synode van de Vrijgemaakt-Gereformeerde kerk zijn in maart 2020 excuses uitgesproken richting de Nederlands-Gereformeerde kerk, die door de ontvangende kerk zijn geaccepteerd.

Huis van de Vrijmaking is een historisch overzicht. Een tocht langs Memory Lane, zo je wilt. Dat maakt het boek niet zozeer geschikt voor bijbelstudie, wel voor persoonlijk gebruik. Voor de een is het boek een getuigschrift van (plaatsvervangende) schaamte met terugwerkende kracht. Voor de ander is het boek een waardevolle canon van 75 jaar kerkgeschiedenis. Van de kant van de hoogleraar Collectievorming en geschiedenis van het Neocalvinisme in de faculteiten Godgeleerdheid en Letteren aan de Vrije Universiteit te Amsterdam geen interpretatie, maar het boekstaven van de historie. En daar is George Harinck met de 75 vensters op 75 jaar Vrijmaking in geslaagd.

Frits Tromp