Kunst

Handboek voor kunst in de kerk

Recensie (WegWijs mei/juni 2016, jaargang 70, nr. 3)

Als je niet zoveel met kunst hebt zal je dit boek niet zo gauw uitkiezen. Enigszins “met lange tanden” erin begonnen bleek het toch een smakelijke hap te zijn! Het Handboek voor kunst in de kerk is een inleiding in wat er allemaal te zien en te doen is op dit gebied.

We leven in een beeldcultuur; het kan zijn dat je het beeld als een correctie op de alleenheerschappij van het woord (lees: verstand) beschouwt. Als reactie daarop kun je de neiging hebben in allerlei wilde projecten te investeren. Dit boek geeft een evenwichtig overzicht van wat er allemaal gaande is in de kerken. Verschillende kerkgenootschappen delen hierin hun start- en standpunten met elkaar. Deze kun je in je eigen situatie overwegen en beoordelen, waardoor de uitkomst heel verschillend kan uitpakken.

Deel 1 gaat over Waar is kunst inzetbaar in de kerk? Je staat er misschien niet zo bij stil, maar kunst begint al bij de architectuur van het kerkgebouw: de vorm, de ruimte, toegangsdeuren, ramen en kerkmeubilair. Al deze onderdelen hebben betekenis.
Vervolgens: of, waar en hoe kan kunst worden geïntegreerd in de liturgie: schilderijen aan de muur, bloemen op de tafel, beelden op de beamer, tentoonstellingen en projecten. Maak je er een rommeltje van, dan leidt dit af van waar het om gaat; is het in evenwicht dan versterkt het de eredienst.

Deel 2: Welke kunst is geschikt voor kerken? Wat zijn de criteria voor kerkelijke kunst. Doet schoonheid ertoe of vind je de opvattingen van de kunstenaar belangrijk. En hoe ga je eigenlijk om met het 2^e gebod? Wat is hier in het verleden over gezegd en hoe kijken wij er vandaag tegenaan? Traditie en moderniteit, protestant en rooms-katholiek, allerlei verschillende standpunten passeren de revue.

Deel 3: Waaruit bestaat kunst voor de kerk? Moet kunst figuratief of juist abstract zijn. Of conceptueel? Hier zijn de eerdergenoemde aspecten ook weer een factor van belang, zoals de architectuur (deel 1) in lichtinval, glas-in-loodramen, muurschilderingen. Zo hangt alles met elkaar samen.

Het laatste deel is misschien wel het belangrijkste van dit boek. De gemeente moet nadenken welke accenten ze wil leggen en wat ze wil uitstralen. Als ze dat niet doet, kan kunst een splijtzwam worden. Deel 4 Hoe vinden we kunst die aansluit bij onze gemeente? beschrijft een serieus probleem in het hele proces. Aan de hand van verschillende voorbeelden van gemeenten die een bepaald proces zijn ingegaan, wordt beschreven hoe een en ander is verlopen. Wat waren de overwegingen en wat de valkuilen en hoe heeft men overeenstemming bereikt. Met behulp van tips, vragen, prachtige kleurenfoto’s, columns en interviews kun je een weg vinden in de veelheid van mogelijkheden in stijl en inhoud.

Als (begin van) scholing voor gemeenteleden, maar zeker als lid van bouw- of liturgiecommissie, een veelzijdig boek om te bestuderen, bij de hand te hebben en te gebruiken.

Riet Steenbergen-Busstra