Pleidooi tegen volmaaktheid

Een ethiek voor gentechnologie

Recensie (WegWijs juli / augustus 2019, jaargang 73, nr. 4)

Pleidooi tegen volmaaktheid

Michael Sandel (1953) is een Amerikaans filosoof. In 2001 kwam hij in de President’s Council on Bioethics, een federale denktank over bio-ethiek. Naar aanleiding van zijn werkzaamheden in deze organisatie, heeft Sandel zijn gedachten op papier gezet over de gentechnologie. Het resultaat is Pleidooi tegen volmaaktheid, Een ethiek voor gentechnologie. Het boek is inmiddels al aan zijn vierde Nederlandse druk toe.

Genetische technologie of gentechnologie is een moderne vorm van biotechnologie waarbij het DNA van een organisme direct wordt aangepast. Dit in tegenstelling tot de klassieke veredeling door bijvoorbeeld te kruisen. Het is een actueel onderwerp, want het gaat onder meer over de manier waarop kinderen worden ‘aangepast’. Via deze weg kunnen we steeds meer sleutelen aan onze genetische eigenschappen en die van onze kinderen. Hoe volmaakt moeten de kinderen worden?

Een risico dat hier bij hoort, is de maakbare samenleving. De wens om kinderen te creëren met blauwe ogen en blond haar ligt om de hoek. En wat te denken van kinderen met een ongeneeslijke ziekte of het syndroom van Down?

De Amerikaanse filosoof uit Minneapolis (Minnesota) is niet per se tegen de gentechnologie. Het brengt namelijk ook veel goeds, zoals het uitbannen van ziektes. Met genezen is immers niks mis mee, ziektes als malaria en pokken horen niet bij het leven en dienen uitgebannen te worden. De inzet van nieuwe technische ontwikkelingen is wat betreft Sandel dan ook goed te verantwoorden.

Zijn grote bezwaar zit hem in de beheerszucht. Want tussen genezen en beheersen zit een groot verschil. Sandel vindt dat het leven een geschenk is. Ook bij een geschenk kan genezen en fouten herstellen goed samengaan. Maar het beheersen van het leven is een ander verhaal. Wij zijn God niet, het besef dat we het leven gekregen hebben maakt ons tot nederige mensen.

Je wordt dan totaal zelf verantwoordelijk voor alles wat je gebeurt en overkomt, omdat je zelf de keuze hiervoor maakt. Het kiezen voor onvolmaakte levens, of het niet kiezen voor menselijke interventie, is een verwijt van je omgeving.

Sandel heeft zijn boek natuurlijk in een Amerikaanse context geschreven. De ethiek van het zelf verantwoordelijk zijn van je successen en je falen, hoort bij dat land. Het principe van krantenjongen tot miljonair werkt ook door in de ethiek. Maar ook hier geldt dat wat in de Verenigde Staten gebeurt, na een aantal jaren ook in Europa zal gebeuren.

Met dit boek levert Sandel een goede bijdrage in de discussie over de inzet van de gentechnolosie. Het boek maakt je bewust over wat het leven is, of je dat zelf maakt of dat het je gegeven is. Dat zorgt vervolgens voor een keuze wat je met dit leven kunt of wilt doen. Zoals bij veel keuzes gaat het erom dat je daaruit handelt.

Frits Tromp