Liegladderen

‘Alle Kretenzers zijn leugenaars’. Omdat de spreker zelf een Kretenzer is moet je hier even wat langer over doordenken.  Je kunt deze uitspraak zelfs in de bijbel vinden, zie Titus 1 vers 12, waar blijkt dat  Paulus niet alleen de reputatie van de leugenachtige Kretenzers kent, maar ook de paradox.

Hier moest ik aan denken toen ik uit de bibliotheek het boek van Jan Henk van der Velde (2012) meenam:  ‘Iedereen liegt, maar ik niet’. Van der Velden vindt zichzelf ‘straight’ en dat  vinden de meeste mensen van zichzelf. Uit onderzoek is echter gebleken dat we soms wel tientallen keren per dag zitten te liegen en dat meestal nog acceptabel vinden ook!

De jurist Van der Velden heeft in zijn werk als advocaat  goed om zich heen gekeken en kwam  op het idee om leugens op een ladder af te zetten: de liegladder. Op de begane grond ligt de waarheid en met elke trede neemt de leugen ernstiger vormen aan. Het begint met de onbedoelde onwaarheid: in onze onschuld maken we een verhaal even iets mooier, gewoon voor de fun. En niemand die je daar kwaad mee doet.
Spreek je iemand moed in door te zeggen: ‘Het komt allemaal goed, er is niets aan de hand’ dan is dat met de beste bedoelingen. Maar wat te denken van de man, die vreemd gaat en liegt tegen zijn vrouw omdat hij haar geen pijn wil doen met de waarheid. Dat is toch ook in het belang van de ander?
In de oorlog komen de Duitsers vragen of er onderduikers in huis zijn. Als dat zo is moet je dan ja zeggen? Nee toch zeker. Deze  leugen, in eigen en andermans belang, vinden wij volstrekt aanvaardbaar. Volgens mijn catechiseermeester vroeger was zo’n leugen zelfs de waarheid en de waarheid vertellen zou een leugen zijn geweest!
En langzaam maar zeker schuift het op naar boven. De leugen in eigen belang zonder schade voor de ander, of de leugen omdat het eigen belang even veel of groter is dan de schade voor de ander. Totdat het uiteindelijk crimineel wordt.

Opiniepeilingen zijn ook zo’n dingetje: Wat zou jij doen als …. Zeg het maar, hoe straight ben jij? De meeste mensen deugen volgens Rutger Bregman in zijn gelijknamige populaire boek. Wij zijn niet geneigd God en onze naaste te haten, maar bezitten een goed en een slecht been. Het gaat erom welk been we trainen. Als we ervoor kiezen het goede been te trainen, zal blijken dat we ons niet laten meeslepen door het kwaad.
Had Petrus dat nou maar geweten, van dat been. Wie had nou ook gedacht dat uitgerekend hij, die vooraf (zeg maar op de vragenlijst) zo flink was, maar het bij nader inzien toch anders deed? Een kwestie van het verkeerde been? Of steken wij mensen zo in elkaar.

Terug naar Van der Velden:  ‘We liegladderen wat af in ons gezin’, verzucht hij.
Tja, iets om over na te denken. En rekening mee te houden.
Want echt iedereen liegt.
Ik ook.